Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2015
Τρίτη 14 Αυγούστου 2012
SÜT SIĞIRI AHIRLARININ PLANLANMASI
SÜT SIĞIRI AHIRLARININ
PLANLANMASI
Prof. Dr. İsmet ARICI Yrd. Doç. Dr. Ercan ŞİMŞEK Araş. Gör. Erkan YASLIOĞLU U.Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü 1.
GİRİŞ
Ülkemiz süt sığırı işletmelerinin en önemli sorunlarından biri ahırların yapımıdır. Üreticilerimiz çoğu zaman pahalı damızlık hayvan almakta, beslemeye yeterince özen göstermekte, hastalıklara karşı duyarlı davranmakta, ancak sağlıklı ahır yapımına gerekli özeni göstermemektedir. Halbuki verimli ve sağlıklı hayvanların modern ahırlarda barınma zorunlulukları vardır. Hayvancılığa barınakların yapımı ile başlanır.
Barınak sağlıklı olursa başarı şansı artar. Tersine ilkel ve yanlış yapılırsa sorun üreticinin baş belası olur. Hatalı barınakların sonradan düzeltilmesi çok zor ya da imkansızdır. Gelişmiş ülkelerde planlı ve sağlıklı barınak, üreticinin altyapısı, üretimin sigortasıdır.
Üretimin düzgün bir biçimde yapılmasının sağlanması ve ucuzlatılmasında ilk düşünülen konu modern barınak yapımıdır.
Süt sığırları için planlı ve uygun ahır yapımı oldukça önemlidir. Çünkü işletmenin değerli ve hassas olan hayvanlarını belli bir disiplin altında uzun süreli barındırmak, gerekli olan bir çok işlemi belli bir düzen içerisinde gerçekleştirmek zorunluluğu vardır
. Ahır planlaması denilince sadece sağılır ineklerin barınacağı yapı düşünülmemelidir. İşletme bir bütün olarak ele alınmalı sağılır inek ahırı yanında, buzağı, dana, düve ve kuru ineklerin barınacağı ahırlar ile ot, silaj, katı-sıvı gübre depoları, çeşitli koruma yapıları işletme sahibi ya da çalışacak işçinin barınacağı evin de birlikte düşünülmesi gerekir.
Başlangıçta planlanan sürü büyüklüğünün ilerde değişebileceği mutlaka ele alınmalıdır. Bu
nedenle süt sığırı ahırı planlamasına başlanırken önce ölçekli bir yerleşim planı yapılmalı, bu
plan üzerinde neyin nerede olacağına bu tesislerin ilerde nasıl büyüyebileceğine ve işletme için
alt yapı ve ulaşımın nasıl karşılanacağına karar verilmelidir. Yerleşim planı ve yerleşim planı
üzerinde düşünülen yapılardan hangilerinin öncelikle yapılacağına ve nasıl bir ahır sistemi inşa
edileceğine karar verilirken uzman kişilere danışılmalı, plan ve projelerinin özel özenle
hazırlatılması sağlanmalıdır.
Süt sığırcılığı işletmelerinde inek adedinin belli bir sayının üzerinde olması arzu edilir. Avrupa
Topluluğunda işletmelerin sağılır inek adedi 40 olarak hedeflenmiştir. Ülkemizde de bu tür
işletmelerin ticari işletmelere dönüştürülmesi, örneğin inek sayısının en az 20'ye çıkarılması
hedeflenmelidir. Böylece işletmelerde modern sağım yerinin kurulması ve modern ahır
sistemlerinin yapılması mümkün olacaktır.
Başlangıçta inek sayısı az olsa bile ilerideki
gelişmeler dikkate alınarak en az 20 sağılır ineğe göre ahırlar planlanmalı, böylece işletmelerin
gelişmelerinde teknoloji kullanılmasına olanak yaratılmalıdır.
Uygun süt sığırı ahırları planlanır ve yapılırken;
1. Barınacak hayvanların temiz hava, sıcaklık ve nem gibi çevre isteklerinin en iyi biçimde
karşılamasına,
2. Hayvanların yaşam tarzına ve davranışlarına uygun olmasına,
3. Ahır içerisinde esas olan yemleme sağım, gübre temizliği ile diğer bakım işlerine yönelik
işlerin kolayca yapılmasına ve işgücü gereksinimin en aza indirilmesine,
4. Ahır ve elemanlarının yapım maliyetinin ucuz olmasına,
5. Ahır içerisinde sürü yönetiminin kolay yapılmasına,
6. Ahır tipinin mekanizasyon ve teknoloji uygulamasına yatkın olmasına özel özen
gösterilmelidir.
Prof. Dr. İsmet ARICI Yrd. Doç. Dr. Ercan ŞİMŞEK Araş. Gör. Erkan YASLIOĞLU U.Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü 1.
GİRİŞ
Ülkemiz süt sığırı işletmelerinin en önemli sorunlarından biri ahırların yapımıdır. Üreticilerimiz çoğu zaman pahalı damızlık hayvan almakta, beslemeye yeterince özen göstermekte, hastalıklara karşı duyarlı davranmakta, ancak sağlıklı ahır yapımına gerekli özeni göstermemektedir. Halbuki verimli ve sağlıklı hayvanların modern ahırlarda barınma zorunlulukları vardır. Hayvancılığa barınakların yapımı ile başlanır.
Barınak sağlıklı olursa başarı şansı artar. Tersine ilkel ve yanlış yapılırsa sorun üreticinin baş belası olur. Hatalı barınakların sonradan düzeltilmesi çok zor ya da imkansızdır. Gelişmiş ülkelerde planlı ve sağlıklı barınak, üreticinin altyapısı, üretimin sigortasıdır.
Üretimin düzgün bir biçimde yapılmasının sağlanması ve ucuzlatılmasında ilk düşünülen konu modern barınak yapımıdır.
Süt sığırları için planlı ve uygun ahır yapımı oldukça önemlidir. Çünkü işletmenin değerli ve hassas olan hayvanlarını belli bir disiplin altında uzun süreli barındırmak, gerekli olan bir çok işlemi belli bir düzen içerisinde gerçekleştirmek zorunluluğu vardır
. Ahır planlaması denilince sadece sağılır ineklerin barınacağı yapı düşünülmemelidir. İşletme bir bütün olarak ele alınmalı sağılır inek ahırı yanında, buzağı, dana, düve ve kuru ineklerin barınacağı ahırlar ile ot, silaj, katı-sıvı gübre depoları, çeşitli koruma yapıları işletme sahibi ya da çalışacak işçinin barınacağı evin de birlikte düşünülmesi gerekir.
Başlangıçta planlanan sürü büyüklüğünün ilerde değişebileceği mutlaka ele alınmalıdır. Bu
nedenle süt sığırı ahırı planlamasına başlanırken önce ölçekli bir yerleşim planı yapılmalı, bu
plan üzerinde neyin nerede olacağına bu tesislerin ilerde nasıl büyüyebileceğine ve işletme için
alt yapı ve ulaşımın nasıl karşılanacağına karar verilmelidir. Yerleşim planı ve yerleşim planı
üzerinde düşünülen yapılardan hangilerinin öncelikle yapılacağına ve nasıl bir ahır sistemi inşa
edileceğine karar verilirken uzman kişilere danışılmalı, plan ve projelerinin özel özenle
hazırlatılması sağlanmalıdır.
Süt sığırcılığı işletmelerinde inek adedinin belli bir sayının üzerinde olması arzu edilir. Avrupa
Topluluğunda işletmelerin sağılır inek adedi 40 olarak hedeflenmiştir. Ülkemizde de bu tür
işletmelerin ticari işletmelere dönüştürülmesi, örneğin inek sayısının en az 20'ye çıkarılması
hedeflenmelidir. Böylece işletmelerde modern sağım yerinin kurulması ve modern ahır
sistemlerinin yapılması mümkün olacaktır.
Başlangıçta inek sayısı az olsa bile ilerideki
gelişmeler dikkate alınarak en az 20 sağılır ineğe göre ahırlar planlanmalı, böylece işletmelerin
gelişmelerinde teknoloji kullanılmasına olanak yaratılmalıdır.
Uygun süt sığırı ahırları planlanır ve yapılırken;
1. Barınacak hayvanların temiz hava, sıcaklık ve nem gibi çevre isteklerinin en iyi biçimde
karşılamasına,
2. Hayvanların yaşam tarzına ve davranışlarına uygun olmasına,
3. Ahır içerisinde esas olan yemleme sağım, gübre temizliği ile diğer bakım işlerine yönelik
işlerin kolayca yapılmasına ve işgücü gereksinimin en aza indirilmesine,
4. Ahır ve elemanlarının yapım maliyetinin ucuz olmasına,
5. Ahır içerisinde sürü yönetiminin kolay yapılmasına,
6. Ahır tipinin mekanizasyon ve teknoloji uygulamasına yatkın olmasına özel özen
gösterilmelidir.
Τετάρτη 30 Μαρτίου 2011
KOYUN - KEÇİ ÇİÇEK
KOYUN - KEÇİ ÇİÇEK
Dr. Öznur YAZICIOĞLU
Uzm Vet.Hekim
Koyun-Keçi Çiçek, koyun ve keçilerin ateş, deri ve müköz membranlarda papül ya da nodül şeklinde lezyonların oluşumu ve sistemik enfeksiyon halinde özellikle akciğerlerde fokal pnömoni ile karakterize ölümle sonuçlanabilen akut ya da kronik viral bir hastalığıdır.
Etiyoloji
Virus, Poxviridae familyası Capripoxvirus genusunun bir üyesidir. Virusun, sadece bir serotipi vardır. Fakat sadece koyun ya da keçilerde daha şiddetli klinik hastalık meydana getiren suşlar olduğu gibi her iki tür için eşit patojenik olan suşları da vardır. Virus, serolojik olarak sığırların nodüler ekzantemine (lumpy skin disease) sebep olan virustan ayırt edilemez.
Virus, çürümeye, asit ve alkali koşullara dirençlidir. Kuru kabuklarda yıllarca, yünde 2 ay ve bulaşık yüzeylerde 6 ay canlı kalabilir. İodofor ve klorin dioksit gibi genel dezenfektanlara duyarlıdır.
Epizootioloji
Koyun-Keçi çiçek hastalığı, Sentral ve Kuzey Afrika’da, Orta Doğu ve Hindistan’da endemiktir. Son yıllarda Güney Avrupa’da (İtalya, Kıbrıs, Yunanistan ve Bulgaristan) salgınlar bildirilmiştir.
Koyun ve keçiler, başlıca duyarlı konakçılardır. Virus, sığırlarda çoğalabilir ancak klinik hastalığa sebep olmaz. Yabani çift tırnaklılarda hastalık bildirilmemiştir. Virus, insanlar için enfeksiyöz değildir.
Hastalık, koyun ve keçiler arasında direkt temas ile bulaşır. Virusun ana kaynağı, deri lezyonlarıdır. Başlıca bulaşma yolları;
Akut enfekte hayvanların çıkardığı virusun damlacık enfeksiyonu şeklinde solunum yoluyla alınması,
Derideki çiçek lezyonları ya da kabukları ile direkt temas sonucu derideki sıyrıklar vasıtasıyla,
Daha az olarak insektler aracılığıyla,
Deneysel olarak intravenöz, intranasal ya da subkutan inokülasyon yoluyladır.
Hastalığın genç hayvanlarda yüksek morbidite ve oldukça yüksek mortaliteye sebep olması, verim düşüklüğü, yün ve kıl kalitesinin düşmesine yol açarak ciddi ekonomik kayıblara neden olması ve birçok yolla bulaşabilmesi özellikleri, onun güçlü bir biyolojik silah olarak önemini arttırmaktadır.
Klinik Bulgular
Koyun-Keçi Çiçek, deride papülo-veziküler ya da nodüler formda gözükebilen akut ya da kronik seyirli viral bir hastalıktır. Hastalığın şiddeti, virus suşuna, hayvanın yaş ve ırkına bağlı olarak değişir. 1 aylığın altındaki kuzu ve oğlaklar şiddetli generalize hastalıktan ölürler. Yaşlı hayvanlarda klinik bulgular daha az şiddetli ve ölüm nadirdir. Ölüm, çoğunlukla iç organların ve özellikle akciğerlerin enfeksiyonunu izler. Yetişkinlerde morbidite, birkaç subklinik enfeksiyon ile birlikte yaklaşık 80%, mortalite yaklaşık 50%’dir. Bir aylığın altındaki duyarlı kuzu ve oğlaklarda ise morbidite 100%’e ulaşabilir and mortalite 95% kadar yüksek olabilir. Eşlik eden PPR enfeksiyonunun varlığında mortalite oranı, 50%-90%’lara kadar çıkar. Ayrıca kötü beslenme, ağır parazitizm ve şiddetli iklimsel koşullar da mortaliteyi arttıran faktörlerdir.
Klinik olaylar, hafiften şiddetliye kadar değişir. Hastalığın inkübasyon periyodu, enfekte ve duyarlı hayvan arasındaki teması takiben 8-13 gündür. Ancak insektler tarafından mekanik bulaşmayı ya da deneysel intradermal inokülasyonu takiben 4 gün kadar kısa olabilir. Bazı Avrupa koyun ırkları, deri lezyonları gelişmeden önce akut enfeksiyon sonucu ölürler. İlk bulgular, ateş, depresyon, konjunktivitis, lakrimasyon ve rinitistir. Bu bulguların görülmesini takiben 2-5 gün içinde perineum, inguinal bölge, skrotum, meme, koltuk altları ve burun ucu gibi derinin pigmentsiz ve yünsüz kısımlarında daha kolay seçilebilen deri lezyonları gelişir.
Deride ve kuyruk iç yüzünde koyun çiçek lezyonları. (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Makulo-papular deri lezyonlarının oluşumu
Deride önce makula denilen küçük eritem bölgeleri oluşur ve bunu tüm vücutta ya da kasık, koltukaltı ve perineuma sınırlı olan ve orta kısmında ödemli eritem bulunan 0.5 -1cm çapında kabarık ve hafifçe rengi açılmış papül denilen sert şişkinlikler izler. Papüller nadiren içleri sıvı dolu veziküller ile örtülebilir. Hastalığın akut fazını atlatan hayvanlarda papüller, papül tabanındaki kan damarlarında şekillenen trombozlara ilgili olarak işemik nekroza uğrar. Böylece lezyon, çevresi hiperemik bir saha ile çevrili ve orta kısmı çökük ve nekrotik bir hal alır. Hastalığın seyrinin sonunda lezyonlar kurur ve kabuklaşır. Çiçek lezyonunun karakteristik özelliği, lezyonların tüm epidermis ve dermisi kapsaması ve subkutan dokuya penetre olmasıdır. Deri lezyonlarının şiddetine bağlı olarak, iyileşmeden sonra yerlerinde yünden yoksun bir nedbe dokusu gelişebilir. Sekunder bakteriyel enfeksiyon, iyileşmeyi komplike edebilir. Generalize papüllerin oluşumunu takibeden 24 saat içinde hayvanda rinitis, konjunktivitis ve tüm yüzlek ve özellikle preskapular lenf düğümlerinde büyüme görülebilir. Göz kapaklarındaki papüller, değişen şiddette blefaritise sebep olur. Göz ve burun mukozalarındaki papüller ülserleştikçe akıntılar mukopurulent bir hal alır. Ağız, anüs, prepusyum veya vagina mukozası nekroze olur. Ağız lezyonları yemeyi engellemedikçe iştahsızlık görülmez. Akciğer lezyonları ve şişkin bölge lenf düğümlerinden dolayı solunum güç ve gürültülüdür. Abortus nadirdir.
Makroskobik Bulgular
Akut enfekte hayvanların post-mortem muayenesinde; deri lezyonları, canlı hayvandakinden daha az belirgindir. Göz, ağız ve burun müköz membranlarında şiddetli olaylarda birleşebilen çiçek lezyonları oluşabilir. Tüm vücut lenf düğümleri büyümüş ve ödemlidir. Genellikle abomasum mukozası ve bazen rumen ve kalın bağırsak duvarında, ayrıca dil, yumuşak ve sert damak, trakea, ösefagus, vulva, prepusyum, meme ve meme başlarında da ülserleşebilen papüller bulunabilir. Karaciğer ve böbrek yüzeyinde ve hatta testislerde soluk görünüşlü alanlar seçilebilir. Akciğerlerde ve özellikle diyaframatik loblarda çok sayıda fokal beyaz-gri renkte odaklar bulunabilir.
Deri ve dudakta papüler lezyonlar (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Dilde papüler lezyonlar (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Akciğer ve abomasumda çiçek lezyonları (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Ayırıcı Teşhis
Hastalığın teşhisinde; bulaşıcı ektima, mavi dil, PPR, fotosensitizasyon, dermatofilozis, uyuz, insekt ısırmaları, paraziter pnömoni, kazeöz lenfadenitis gibi benzer hastalık ve lezyonların ayırt edilmesi gerekir.
Teşhis
Derinin çoğunlukla pigmentsiz ve yünsüz kısımlarında gözlenen papül şeklindeki lezyonlar, ateş, lenfadenitis ve sıklıkla pnömoni bulguları, klinik teşhis için tanıtıcı niteliktedir. Klinik teşhis, laboratuvar muayeneleri ile teyid edilir.
Laboratuvar teşhisi; virus izolasyon ve identifikasyon teknikleri ile karakteristik histopatolojik bulgulara dayanır. Virus izolasyonu ve antijen tespiti için deri papülleri, akciğer lezyonları ve lenf düğümlerinden örnekler alınmalıdır. Virus izolasyonu ve enzime-bağlı immunosorbent assay (ELISA) için örnekler, nötralizan antikorların gelişiminden önce, klinik bulguların ortaya çıkışının ilk haftasında alınmalıdır. Nötralizan antikorlar bulunduğunda polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile örneklerden genom tayini yapılabilir. Hastalığın başlangıç döneminde alınan lenf düğümü örneklerinde, agar jel immunodiffuzyon test (AGID) ile presipitan antijen identifiye edilebilir. Ayrıca doku kültüründe hematoksilen-eosin boyama ile intrasitoplazmik inkluzyonlar görülebilir ve yine spesifik serumlar kullanılarak ve immunoperoksidaz ya da immunofloresan teknikleri ile antijen belirlenebilir.
Histolojik muayeneler için biyopsi ya da nekropsi materyallerinden lezyonlu deri kısımları ve ayrıca bulguların gözlendiği iç organ örnekleri (akciğer, böbrek, rumen) 10% formalin solüsyonu içinde gönderilmelidir.
En spesifik serolojik test, virus nötralizasyon testidir. AGID ve indirekt immunofluorescence testler, diğer poxviruslar ile kros reaksiyonlardan dolayı daha az spesifiktir.
Mücadele ve Kontrol
Endemik bölgelerde hastalığı kontrol etmenin en etkili yolu, aşılamadır. Enfekte bir bölgeden hastalıksız bir bölgeye enfekte hayvan ve hayvansal ürünlerin hareketlerinin kısıtlanması, hastalığın girişini önlemede esastır.
Ülkemizde mücadele amacı ile hastalık çıkan yerlerde tamamen iyileşmeden yada son ölümden sonraki 60 gün süresince karantina uygulanmakta ve hastalık çıkan bölgelerde hastalığı takip eden iki yıl, yılda bir kez olmak üzere mihrak bölgesindeki bütün koyun ve keçiler aşılanmaktadır.
Koyun-Keçi çiçek aşısı; kuzu böbrek hücre kültürlerinde hazırlanan liyofilize, canlı, attenüe bir aşıdır. Aşılamaların sonbahar mevsiminin başlarında yapılması ve hastalık çıkmayan yerlerde gebeliğin son 6 haftası ile doğumdan sonraki ilk ayda, koruyucu aşılama yapılmaması önerilir. Aşıya ilgili bağışıklık 21 günde tam olarak oluşur, bağışıklık süresi 8 aydır.
Kaynaklar
CIDRAP.Sheep Pox and Goat Pox. http://www.cidrap.umn.edu/cidrap/content/biosecurity/ag-biosec/anim-disease/sgp.html, June 24, 2003.
OIE (2004). Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals, 5 th edition, Paris, France, 153-162.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu. Ankara. 1995
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Pendik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü. Ürünler. Aşılar. Koyun-Keçi Çiçek Aşısı. www.pendik.vet.gov.tr
Dr. Öznur YAZICIOĞLU
Uzm Vet.Hekim
Koyun-Keçi Çiçek, koyun ve keçilerin ateş, deri ve müköz membranlarda papül ya da nodül şeklinde lezyonların oluşumu ve sistemik enfeksiyon halinde özellikle akciğerlerde fokal pnömoni ile karakterize ölümle sonuçlanabilen akut ya da kronik viral bir hastalığıdır.
Etiyoloji
Virus, Poxviridae familyası Capripoxvirus genusunun bir üyesidir. Virusun, sadece bir serotipi vardır. Fakat sadece koyun ya da keçilerde daha şiddetli klinik hastalık meydana getiren suşlar olduğu gibi her iki tür için eşit patojenik olan suşları da vardır. Virus, serolojik olarak sığırların nodüler ekzantemine (lumpy skin disease) sebep olan virustan ayırt edilemez.
Virus, çürümeye, asit ve alkali koşullara dirençlidir. Kuru kabuklarda yıllarca, yünde 2 ay ve bulaşık yüzeylerde 6 ay canlı kalabilir. İodofor ve klorin dioksit gibi genel dezenfektanlara duyarlıdır.
Epizootioloji
Koyun-Keçi çiçek hastalığı, Sentral ve Kuzey Afrika’da, Orta Doğu ve Hindistan’da endemiktir. Son yıllarda Güney Avrupa’da (İtalya, Kıbrıs, Yunanistan ve Bulgaristan) salgınlar bildirilmiştir.
Koyun ve keçiler, başlıca duyarlı konakçılardır. Virus, sığırlarda çoğalabilir ancak klinik hastalığa sebep olmaz. Yabani çift tırnaklılarda hastalık bildirilmemiştir. Virus, insanlar için enfeksiyöz değildir.
Hastalık, koyun ve keçiler arasında direkt temas ile bulaşır. Virusun ana kaynağı, deri lezyonlarıdır. Başlıca bulaşma yolları;
Akut enfekte hayvanların çıkardığı virusun damlacık enfeksiyonu şeklinde solunum yoluyla alınması,
Derideki çiçek lezyonları ya da kabukları ile direkt temas sonucu derideki sıyrıklar vasıtasıyla,
Daha az olarak insektler aracılığıyla,
Deneysel olarak intravenöz, intranasal ya da subkutan inokülasyon yoluyladır.
Hastalığın genç hayvanlarda yüksek morbidite ve oldukça yüksek mortaliteye sebep olması, verim düşüklüğü, yün ve kıl kalitesinin düşmesine yol açarak ciddi ekonomik kayıblara neden olması ve birçok yolla bulaşabilmesi özellikleri, onun güçlü bir biyolojik silah olarak önemini arttırmaktadır.
Klinik Bulgular
Koyun-Keçi Çiçek, deride papülo-veziküler ya da nodüler formda gözükebilen akut ya da kronik seyirli viral bir hastalıktır. Hastalığın şiddeti, virus suşuna, hayvanın yaş ve ırkına bağlı olarak değişir. 1 aylığın altındaki kuzu ve oğlaklar şiddetli generalize hastalıktan ölürler. Yaşlı hayvanlarda klinik bulgular daha az şiddetli ve ölüm nadirdir. Ölüm, çoğunlukla iç organların ve özellikle akciğerlerin enfeksiyonunu izler. Yetişkinlerde morbidite, birkaç subklinik enfeksiyon ile birlikte yaklaşık 80%, mortalite yaklaşık 50%’dir. Bir aylığın altındaki duyarlı kuzu ve oğlaklarda ise morbidite 100%’e ulaşabilir and mortalite 95% kadar yüksek olabilir. Eşlik eden PPR enfeksiyonunun varlığında mortalite oranı, 50%-90%’lara kadar çıkar. Ayrıca kötü beslenme, ağır parazitizm ve şiddetli iklimsel koşullar da mortaliteyi arttıran faktörlerdir.
Klinik olaylar, hafiften şiddetliye kadar değişir. Hastalığın inkübasyon periyodu, enfekte ve duyarlı hayvan arasındaki teması takiben 8-13 gündür. Ancak insektler tarafından mekanik bulaşmayı ya da deneysel intradermal inokülasyonu takiben 4 gün kadar kısa olabilir. Bazı Avrupa koyun ırkları, deri lezyonları gelişmeden önce akut enfeksiyon sonucu ölürler. İlk bulgular, ateş, depresyon, konjunktivitis, lakrimasyon ve rinitistir. Bu bulguların görülmesini takiben 2-5 gün içinde perineum, inguinal bölge, skrotum, meme, koltuk altları ve burun ucu gibi derinin pigmentsiz ve yünsüz kısımlarında daha kolay seçilebilen deri lezyonları gelişir.
Deride ve kuyruk iç yüzünde koyun çiçek lezyonları. (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Makulo-papular deri lezyonlarının oluşumu
Deride önce makula denilen küçük eritem bölgeleri oluşur ve bunu tüm vücutta ya da kasık, koltukaltı ve perineuma sınırlı olan ve orta kısmında ödemli eritem bulunan 0.5 -1cm çapında kabarık ve hafifçe rengi açılmış papül denilen sert şişkinlikler izler. Papüller nadiren içleri sıvı dolu veziküller ile örtülebilir. Hastalığın akut fazını atlatan hayvanlarda papüller, papül tabanındaki kan damarlarında şekillenen trombozlara ilgili olarak işemik nekroza uğrar. Böylece lezyon, çevresi hiperemik bir saha ile çevrili ve orta kısmı çökük ve nekrotik bir hal alır. Hastalığın seyrinin sonunda lezyonlar kurur ve kabuklaşır. Çiçek lezyonunun karakteristik özelliği, lezyonların tüm epidermis ve dermisi kapsaması ve subkutan dokuya penetre olmasıdır. Deri lezyonlarının şiddetine bağlı olarak, iyileşmeden sonra yerlerinde yünden yoksun bir nedbe dokusu gelişebilir. Sekunder bakteriyel enfeksiyon, iyileşmeyi komplike edebilir. Generalize papüllerin oluşumunu takibeden 24 saat içinde hayvanda rinitis, konjunktivitis ve tüm yüzlek ve özellikle preskapular lenf düğümlerinde büyüme görülebilir. Göz kapaklarındaki papüller, değişen şiddette blefaritise sebep olur. Göz ve burun mukozalarındaki papüller ülserleştikçe akıntılar mukopurulent bir hal alır. Ağız, anüs, prepusyum veya vagina mukozası nekroze olur. Ağız lezyonları yemeyi engellemedikçe iştahsızlık görülmez. Akciğer lezyonları ve şişkin bölge lenf düğümlerinden dolayı solunum güç ve gürültülüdür. Abortus nadirdir.
Makroskobik Bulgular
Akut enfekte hayvanların post-mortem muayenesinde; deri lezyonları, canlı hayvandakinden daha az belirgindir. Göz, ağız ve burun müköz membranlarında şiddetli olaylarda birleşebilen çiçek lezyonları oluşabilir. Tüm vücut lenf düğümleri büyümüş ve ödemlidir. Genellikle abomasum mukozası ve bazen rumen ve kalın bağırsak duvarında, ayrıca dil, yumuşak ve sert damak, trakea, ösefagus, vulva, prepusyum, meme ve meme başlarında da ülserleşebilen papüller bulunabilir. Karaciğer ve böbrek yüzeyinde ve hatta testislerde soluk görünüşlü alanlar seçilebilir. Akciğerlerde ve özellikle diyaframatik loblarda çok sayıda fokal beyaz-gri renkte odaklar bulunabilir.
Deri ve dudakta papüler lezyonlar (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Dilde papüler lezyonlar (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Akciğer ve abomasumda çiçek lezyonları (Patoloji Bölümü. BVKAE)
Ayırıcı Teşhis
Hastalığın teşhisinde; bulaşıcı ektima, mavi dil, PPR, fotosensitizasyon, dermatofilozis, uyuz, insekt ısırmaları, paraziter pnömoni, kazeöz lenfadenitis gibi benzer hastalık ve lezyonların ayırt edilmesi gerekir.
Teşhis
Derinin çoğunlukla pigmentsiz ve yünsüz kısımlarında gözlenen papül şeklindeki lezyonlar, ateş, lenfadenitis ve sıklıkla pnömoni bulguları, klinik teşhis için tanıtıcı niteliktedir. Klinik teşhis, laboratuvar muayeneleri ile teyid edilir.
Laboratuvar teşhisi; virus izolasyon ve identifikasyon teknikleri ile karakteristik histopatolojik bulgulara dayanır. Virus izolasyonu ve antijen tespiti için deri papülleri, akciğer lezyonları ve lenf düğümlerinden örnekler alınmalıdır. Virus izolasyonu ve enzime-bağlı immunosorbent assay (ELISA) için örnekler, nötralizan antikorların gelişiminden önce, klinik bulguların ortaya çıkışının ilk haftasında alınmalıdır. Nötralizan antikorlar bulunduğunda polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile örneklerden genom tayini yapılabilir. Hastalığın başlangıç döneminde alınan lenf düğümü örneklerinde, agar jel immunodiffuzyon test (AGID) ile presipitan antijen identifiye edilebilir. Ayrıca doku kültüründe hematoksilen-eosin boyama ile intrasitoplazmik inkluzyonlar görülebilir ve yine spesifik serumlar kullanılarak ve immunoperoksidaz ya da immunofloresan teknikleri ile antijen belirlenebilir.
Histolojik muayeneler için biyopsi ya da nekropsi materyallerinden lezyonlu deri kısımları ve ayrıca bulguların gözlendiği iç organ örnekleri (akciğer, böbrek, rumen) 10% formalin solüsyonu içinde gönderilmelidir.
En spesifik serolojik test, virus nötralizasyon testidir. AGID ve indirekt immunofluorescence testler, diğer poxviruslar ile kros reaksiyonlardan dolayı daha az spesifiktir.
Mücadele ve Kontrol
Endemik bölgelerde hastalığı kontrol etmenin en etkili yolu, aşılamadır. Enfekte bir bölgeden hastalıksız bir bölgeye enfekte hayvan ve hayvansal ürünlerin hareketlerinin kısıtlanması, hastalığın girişini önlemede esastır.
Ülkemizde mücadele amacı ile hastalık çıkan yerlerde tamamen iyileşmeden yada son ölümden sonraki 60 gün süresince karantina uygulanmakta ve hastalık çıkan bölgelerde hastalığı takip eden iki yıl, yılda bir kez olmak üzere mihrak bölgesindeki bütün koyun ve keçiler aşılanmaktadır.
Koyun-Keçi çiçek aşısı; kuzu böbrek hücre kültürlerinde hazırlanan liyofilize, canlı, attenüe bir aşıdır. Aşılamaların sonbahar mevsiminin başlarında yapılması ve hastalık çıkmayan yerlerde gebeliğin son 6 haftası ile doğumdan sonraki ilk ayda, koruyucu aşılama yapılmaması önerilir. Aşıya ilgili bağışıklık 21 günde tam olarak oluşur, bağışıklık süresi 8 aydır.
Kaynaklar
CIDRAP.Sheep Pox and Goat Pox. http://www.cidrap.umn.edu/cidrap/content/biosecurity/ag-biosec/anim-disease/sgp.html, June 24, 2003.
OIE (2004). Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals, 5 th edition, Paris, France, 153-162.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu. Ankara. 1995
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Pendik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü. Ürünler. Aşılar. Koyun-Keçi Çiçek Aşısı. www.pendik.vet.gov.tr
SIĞIR VEBASI
SIĞIR VEBASI
Dr. Öznur YAZICIOĞLO
Uzm Vet.Hekim
Sığır vebası, sığır ve mandaların sindirim kanalı mukozalarında nekrotik, erosive ve hemorajik lezyonların meydana gelmesi ve tüm lenfoid organlarda lenfositlerin yıkımı ile karakterize çok bulaşıcı ve mortalite oranı yüksek bir viral hastalıktır
Etiyoloji
Sığır vebası virusu, Paramyxoviridae familyasının Morbillivirus genusunda yer alır. Virusun sadece bir serotipi olmasına rağmen, izolatlar arasındaki farklar monoklonal antikorlar kullanılarak gösterilebilir ve bu izolatlar enfekte hayvanlarda hastalık oluşturma yetenekleriyle de ayrılırlar.
Sığır vebası virusunun virulansında, Doğu Afrika’da enzootik olan hafif virulanslı suşlardan Orta Doğu ve Hindistan’da prevalant olan ve duyarlı konakçılarda %100 mortaliteye sebep olabilen oldukça virulant suşlara kadar değişen varyasyon bildirilmiştir. Hipovirulant suşlar, daha az şiddetli klinik tabloya neden olur ve daha az bulaşıcıdırlar. Bu suşlara ilgili olaylarda, enfekte bir hayvandan virusun atılması çok zayıftır. Bu da hastalığın yavaş ve sinsi bir şekilde yayılmasına yol açar.
Virus, çevre şartlarına karşı oldukça hassastır. Yüksek ısı, ışık, kurutma, kokuşma, aşırı pH ve kimyasallar etkeni kolayca inaktive eder.
BOVINE SPONGIFORM ENCEPHALOPATHY (Deli İnek Hastalığı)
BOVINE SPONGIFORM ENCEPHALOPATHY
(Deli İnek Hastalığı)
Dr. Öznur YAZICIOĞLU
Günümüzde "Deli inek hastalığı" olarak da bilinen Bovine spongiform encephalopathy (BSE), ergin sığırların sentral sinir sistemini etkileyen yavaş seyirli, ilerleyici ve öldürücü nörodejeneratif bir hastalığıdır. Hastalık, ilk kez İngiltere'de Kasım 1986'da hasta sığırlara ait beyinlerin histopatolojik muayenesiyle tanımlanmıştır. Hastalık, sinir hücrelerinde beynin süngerimsi görünüşüne sebep olan vakuol şeklinde boşlukların oluşmasıyla karakterizedir.
İngiltere dışında az sayıda BSE olayları (yaklaşık 1500 olay), Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İrlanda Cumhuriyeti, İtalya, Liechtenstein, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya ve İsviçre'de yerli sığırlarda görülmüştür. Kanada, Falkland adaları ve Oman'da ise sadece İngiltere'den ithal edilen sığırlarda çok az sayıda olay bildirilmiştir.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)