Σάββατο 19 Μαρτίου 2011

VÜCUT KONDİSYON SKORU (Vücut Yapısının Değerlendirilmesi)

                                    
VÜCUT KONDİSYON SKORU (Vücut Yapısının Değerlendirilmesi)
 
Vücut kondisyon skoru süt sığırlarının vücut yapılarının zayıf ve aşırı yağlanmış durumlarına göre 1-5 arasında sınıflandırılmasıdır. Kondisyon skorunun düzenli olarak takip edilmesi; sağlıklı ve verimli bir sürünün elde tutulmasını sağlar. Hayvanların çok zayıf veya çok yağlı oluşu, beslenme yetersizlikleri, sağlık sorunları ve sevk idaresinin yerinde olup olmadığını anlamamıza yardım eder.
Vücut kondisyon skoru süt ineklerine uygulanan beslenme programının etkinliğinin belirlenmesinde kritik öneme sahip bir ölçüdür. İneğin yeterli vücut yağı rezervine sahip olması  süt üretimini ve döl verimi etkinliğini iyileştirir, sürü ömrünü olumlu yönde etkiler.
 Aşırı yağlı veya aşırı zayıf inekler metabolik hastalıklara karşı oldukça duyarlılık gösterirler. Bu hayvanlarda süt verimi azalır, gebelik oranı düşer ve buzağılama sorunları gözlenir. Laktasyon başlangıcında uygün vücut kondisyon skorunun sağlanamaması veya skordaki hızlı değişimler sürünün sağlığında veya besleme programında bir sorun olduğunun göstergesidir. Vücut kondisyon skorunun buzağılama aşamasında, doğum sonrası  muayenelerinde, laktasyonun son döneminde ve kuru dönemde sürekli kontrol edilmesi gerekir.
Doğum ile laktasyonun ilk 30.-40. günleri arasında vücut kondisyon skorunun 1/2 si ile 3/4 'ü kaybedilebilir.
 İkinci laktasyonunda veya daha yaşlı ineklerde süt veriminin pik döneminden sonra haftada 1.8-2.25 kg canlı ağırlık artışı gözlenir.
Ergin sığırlarda bir vücut kondisyon skoru yaklaşık 54.5 kg'a eşdeğer  olduğundan ineğin pik döneminde kaybettiği kondisyon skorunun tekrar kazanılması yaklaşık 6 aylık bir süre gerektirir.
Büyüme sürecinde olan düvelerin tam bir vücut kondisyon skoruna ulaşabilmeleri için 73 kg canlı ağırlık kazanmaları gerekir.
Doğumu izleyen ilk 1-2 haftada bir vücut kondisyon skorunun kaybedilmesi hızlı bir kayıp olarak değerlendirilir ve beslenme programının uygün olmadığını gösterir.
 Laktasyonun ilk 4-5 haftalık sürecinde 1/2'lik kondisyon kaybı normal kabul edilir.
Yüksek verimli süt sığırlarının laktasyonun 60-90 günlük döneminde yüksek süt üretimini sağlayacak, ağırlık kaybını önleyecek kadar kuru madde tüketmedikleri bilinmektedir.
Bu itibarla yüksek süt verimi için vücut yağları mobilize olmak zorundadır.
Buzağılamada 4-5 vücut kondisyon skoruna sahip yağlı ineklerde yüksek süt verimi ile yüksek kuru madde tüketimine geç ulaşıldığı, negatif enerji dengesinin uzadığı gözlenmiştir.
Yüksek kondisyon skoruna sahip inekler buzağılamada daha fazla kondisyon kaybetmektedirler. Diğer yandan buzağılama aşamasında daha düşük kondisyonda (3) olan ineklerin daha fazla yem tüketimi ile yüksek süt veriminin birbirine yakın dönemde  elde edildiği tespit edilmiştir.
Aşırı yağlı ineklerde yem tüketimi azaltılmakta, dolayısıyla bu ineklerde buzağılamada maksimum yem tüketimine ulaşamamaktadırlar.  
 Düşük vücut kondisyon skoru söz konusu olduğunda ayak sorunları, sürü bazında bir sağlık sorunu veya beslenme programında bir hata yapıldığı akla gelebilir.
 Vücut kondisyon skorunun kontrol altında tutulabilmesi için maksimum yem tüketimi sağlanmalı, enerji yoğunluğu ayarlanmalı, ham ve korunmuş protein düzeyi sağlanmalı, rasyonda yeterli selüloz bulunması ve makro mineral ve su ihtiyacının eksiksiz karşılanmalıdır.
Buzağılamayı izleyen ilk 4 haftalık süreçte inekler için uygün vücut kondisyon skoru 3-3.5 olmalıdır.
Dördüncü hafta sonuna doğru skorun     2.5 - 3'ün altına inmemesi sağlanmalıdır. Ancak çok yüksek süt verimine sahip ineklerde bu değer 2'ye kadar inebilir. Bu süre içinde hızlı bir skor kaybı söz konusu olursa  yem tüketimi, yem enerji, protein ve selüloz miktarları incelenmelidir. İneklerde laktasyonun 1.- 4. aylar arasında vücut kondisyon skoru 2.5-3.0 arasında olmalıdır. İneklerin kondisyonlarının 3 olması  sağlanmalı ve pozitif enerji dengelerini tekrar kazanmalarına özen gösterilmelidir. İşletmedeki inekler yüksek verimli olmadıkları halde kondisyon 2’ye  düşerse  yem tüketimi kontrol edilmelidir. Yem tüketimi maksimum noktasında ise yüksek süt verimi ile iyi bir vücut kondisyon skoruna ulaşılabilir. Hayvanlar 3-3.5 gibi iyi bir kondisyon değerine sahip ancak süt veriminde pike ulaşamazlar ise  yemler protein ve  makro elementlerce kontrol edilmeli. Su tüketimi incelenmelidir.
Laktasyon döneminin ortalarında  (4.-8. Aylar arası) önerilen vücut kondisyon skoru yaklaşık 3'dür. Bu süreç içinde   vücut rezervlerinin yerine konulabilmesi için   ihtiyacın bir miktar üzerinde enerji verilmelidir. Bu dönemde inekler aşırı kondisyon (3.5-4)  sağlarlar ise  rasyonun enerji düzeyi azaltılmalı, protein miktarı kontrol edilmelidir. Kondisyon 2-2.5'in altına düşerse rasyon enerji yönünden yetersiz demektir. Sorun genellikle laktasyonun pik döneminde  başlayacağından o dönemin rasyonu kontrol edilmelidir.    
Laktasyon döneminin sonlarında vücut kondisyon skoru yaklaşık 3.5 olmalıdır. Bu dönemde hayvanın aşırı bir kondisyona girmeden  vücut rezervlerini tamamlaması gerekir. Kondisyonun 4 ve üzerine çıkması halinde enerjinin azaltılması gerekir. Kondisyonun 3'ün altına inmesi durumunda ise enerji düzeyi artırılır. Bu dönemde kondisyonla ilgili bir sorun olması halinde önceki dönemlere ait rasyonların gözden geçirilmesinde yarar vardır.
Süt veriminin azaldığı laktasyonun son 3. ve 4. ayında fazla kesif yem uygulamasına devam edilmesi genellikle  aşırı  kondisyona neden olmaktadır. Kuru dönemin uzaması, bu dönemde  aşırı kesif yem  veya mısır silajı verilmesi de ineklerde aşırı bir kondisyona yol açabilmektedir. Buzağılama döneminde aşırı kondisyon skorundan kaçınmak gerekir. Kuru dönemde kondisyon skorunun % 20 oranında azalması izleyen laktasyonda süt yağının düşmesine neden olmaktadır.              
Vücut Kondisyon Skorunun Saptanmasında Ele Alınacak  Unsurlar ve Derecelendirmeler
a-Aşırı Şişmanlık (Yağlanma)
Aşırı şişmanlık; laktasyonun son döneminde azalan süt verimiyle birlikte hayvanlara verilen yem miktarının ayarlanmaması sonucunda veya uzun süren kuru dönem veya kuru dönemde hayvanların beslenmesi sonucu ortaya çıkar. Güç doğum, infertilite (kısırlık) ve metabolik problemlere yol açar.
b-Aşırı Zayıflık
Vücut kaynaklarının yetersizliği sonucu süt verimi ve süt yağı oranlarında düşüşe yol açar. Hayvan kızgınlık göstermez veya gebe kalmaz.
c-Damızlık Hayvan Yetiştiriciliği

Damızlık düvelerin kondisyonunun izlenerek besleme programlarının hazırlanması yeterli canlı ağırlık ve yaşta ilk kızgınlık göstererek gebe kalmalarını sağlar. Aşırı yağlı düvelerde görülen infertilite, güç doğumlar ve düşük süt verimi olasılıkları kontrol altına alınır.
d-Vücut Kondisyon Skoru Nasıl Tayin edilir?
Derecelendirme 1-5 arasında olduğundan ;
Skor 1 : Çok zayıf bir süt sığırını,
Skor 5 : Çok şişman (aşırı yağlı) bir süt sığırını ifade eder.
Değerlendirmede rakamsal ifadelerin önüne veya arkasına (+), (-), (.) işaretleri konarak derecelendirilmeye gidilir. Örneğin;
Skor 1
Kaburga kemikleri dışa vurmuş vaziyette hissedilir. Üzeri çok ince et tabakasıyla kaplı, aralarına parmaklar rahatlıkla girer. Sırt, bel, sağrı kemikleri çok belirgin vaziyettedir. Kalça kemiklerinin çıkıntıları ve araları keskin, aralarına rahatlıkla parmak girer. Kuyruk kökü çökmüş, kemik uçları keskin, vulva (dişilik organının dıştan görülen kısmı) dışarı çıkıntılıdır.
Skor 2
Kaburga kemikleri çıkıntılı ve uçları hissedilir. Sırt, bel ve sağrı kemikleri belirgin fakat bir kısım et tabakasıyla kaplı, kalça kemikleri belirgin fakat bunları birbirine birleştiren kısım etle kaplı, kuyruk kökü kemik yapısı ancak belirgin ve vulva biraz dışarı çıkıntılıdır.
Skor 3
Kaburgalar ancak elle bastırarak hissedilir durumda, uç ve aralara parmak girmez. Sırt, bel ve sağrı dolgün, kalça kemiklerinin üzeri etle nispeten kaplanmış, sağrı kemiği iyice kapalı elle ancak hissedilebilir.
Skor 4
Kaburga kemikleri aşırı basınçla ancak hissedilebilir vaziyette, sırt ve bel sağrı düzleşmiş, kemiklerin çıkıntıları elle zor hissedilir. Kuyruk kökü ve civarı düzleşmiş, yağ birikintisi hissedilir durumdadır.
Skor 5
Tüm vücut silindirik bir görünüm almış, deri altı yağ dokusu her tarafta elle hissedilir. Kuyruk kökü yağa gömülmüş gibi bir durum arz eder.
e-Süt Veriminin (Laktasyon) Değişik Dönemleri İçin Önerilen İdeal Kondisyon Skorları
Buzağılamada 3 +,  4 -
Laktasyon başlangıcında 3 -, 3
Laktasyonun ortasında 3
Laktasyonun sonunda 3 - -
Kuruda 3 +, 4 -
Düveler 3 -, 3 +

f-Kondisyon Skorları ve Gözlenebilecek Aksaklıklar
Skor 1       : Hayvan deri ve kemikten ibarettir.
Skor 2, 2-  : Hayvan negatif enerji dengesindedir.
Skor 2 +  : Laktasyon başlangıcında süt verimi yüksektir ancak sorunlar ortaya çıkabilir.
Skor 3       : Hayvan ideal beslenme dengesindedir.
Skor 4       : Kondisyon yüksek fakat kötü bir sütçüdür. Laktasyon çok uzun  sürer ve kuruya geçince infertilite riski yüksektir.
Skor 5       : Aşırı yağlandırılmış inek; Yağlı İnek Sendromu (FCS adayı).








Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου